De schrijver Ewald Vanvugt maakte voor het zestigerjaren jongerenprogramma Uitlaat - waarvan de Biesloghoofdredacteur toen hoofdredacteur was - een wekelijkse radioreportage.
Samen gingen we 175 maal op pad.

In 1966 bracht Ewald het idee aan, een uitzending te wijden aan het begrip non-conformisme, om daarmee het groeiende verzet tegen 'de autoriteiten' een theoretisch fundament te geven.
Behalve gesprekken met o.a. dienstweigeraars en advocaten die hen verdedigden, maakten we ook een interview met H. M. van Randwijk.

Van Randwijk, verzetsstrijder en medewerker van het illegale Vrij Nederland, werd de eerste hoofdredacteur van het na-oorlogse VN.
In 1947 slaagde hij erin het aantal abonnees van 100.000 terug te brengen tot 30.000, vanwege zijn felle stukken tegen de zogenaamde Politionele Acties, een eufemisme - zoals Van Randwijk benadrukte - voor de Nederlandse koloniale oorlog in Indonesië.
Een non-conformist pur sang.

Het gesprek met de toen 57-jarige Van Randwijk maakte op ons - twintigers - een diepe indruk.

In 1965 had journalist Henk J. Meier voor Uitlaat al eens een gesprek met Van Randwijk gemaakt en ook dat vonden we indrukwekkend. Hij sprak toen over het begrip 'voorlichting' - een begrip dat we nu zouden aanduiden als 'de informatievoorziening door de overheid en de media'.

De twee opnamen van Van Randwijk zijn bewaard gebleven; Ewald Vanvugt en ik hebben ze onlangs beluisterd, waarna we ons afvroegen welke indruk Van Randwijks woorden nu, veertig jaar later, op ons maakten.

De Vedische basisschool in Lelystad bestaat wintig jaar. De grondlegger van de 'transcendente meditatie' Maharishi Mahesh Yogi woont al vele jaren in Nederland.

Al eerder berichtte ik op Bieslog (7 januari 2006) hoe ik er voor het radioprogramma Uitlaat bij was toen de Yogi voet op Nederlandse bodem zette. Niet in 1969, zoals ik eerst dacht, maar in september 1967.

Ik was niet alleen in de kamer van het Amstel Hotel waar de guru resideerde. De maharishi was wereldberoemd geworden, omdat de Beatles contact met hem hadden gezocht.
Volgelingen en persmensen lagen aan zijn voeten. Het meubilair was afgedekt met witte lakens en overal stonden overvloedige bossen bloemen opgesteld.

Yvonne Mousset stelde de vragen, ik hield de microfoon vast. De in Uitlaat uitgezonden versie van dit onderhoud is (dankzij Nienke Feis van VPROArchief) nu op Bieslog opnieuw te beluisteren. Presentatie: Dick Slootweg en Yvonne Mousset.

De reportage neemt een bijzondere wending als Robert Jasper Grootveld kans ziet de Indiase guru zeer dicht te naderen en hem gaat uitleggen hoe het Magisch Centrum Amsterdam in elkaar steekt en wat de spreuk ' Klaas komt' betekent.

De legendarische anti-rookmagïer Robert Jasper Grootveld, die zijn tijd ver vooruit was door in 1962 al met zelfbedachte happenings te beginnen en theorieën te ontwikkelen over Publicity en Image. Maar zijn leven en werk vormen een ander verhaal - vele verhalen.

Terzijde:
TM-aanhangers zijn ervan overtuigd dat zij oorlogen via gezamenlijke transcendente meditatie kunnen stoppen.

Een citaat van hun site:

'Zo daalde het aantal slachtoffers in de Libanese burgeroorlog op het moment dat er een groep van zeventig Libanezen bijeenkwamen (in maart 1984) om dit TM-Sidhiprogramma gezamenlijk te beoefenen.
Toen de groep uiteenging op het algemene verzoek van de regering om weer aan het werk te gaan, begonnen de kanonnen opnieuw te bulderen. Zodra zij ijlings terugkeerden om in de groep te mediteren, zwegen de kanonnen weer.'

Werk aan de winkel, TM-mensen!

Al eerder liet ik hier een vergeten opname uit het radioprogramma Uitlaat horen (Zie het dossier 'Na 40 jaar teruggevonden: een interview met W. F. Hermans').

Van oktober 1963 tot oktober 1969 werd Uitlaat - een VARA-radioprogramma voor twintigers - uitgezonden op de zaterdagmiddag.

Uw hoofdredacteur was de regisseur/samensteller en de bijdragen werden geleverd door een hechte groep leeftijdgenoten.

In de eerste jaren legde ik veel uitzendingen vast door het plastic microfoontje van een jaren vijftig bandrecorder tegen de luidspreker van het radiomeubel in het ouderlijk huis te drukken.
Zo kon ik de uitzending de volgende dag nog 's beluisteren.
De geluidskwaliteit is matig en tot voor kort was er geen apparaat beschikbaar dat de 4-sporenbanden nog kon afspelen.

Nu staat op de VPRO-archiefafdeling een Revox-recorder, waarmee Nienke Feis de banden tot klinken krijgt.
Er staan stukken op die nooit werden gearchiveerd en ook nu nog het beluisteren waard zijn, vind ik.

Hieronder een opname uit 1964.
De schrijver Ewald Vanvugt vraagt aan drie collega's - Simon Vinkenoog, Jan Wolkers en Harry Mulisch - wat voor hen de zin 'Ik hou van jou!' betekent.

Op donderdag 27 oktober jl. werd op Bieslog een verloren gewaand, maar teruggevonden radio-interview met Willem Frederik Hermans weer tot klinken gebracht (zie het dossier in linkerbalk).

Dat interview - naar aanleiding van het verschijnen van Hermans boek 'Mandarijnen op zwavelzuur' - werd op 26 maart 1964 gemaakt voor het radioprogramma Uitlaat, door de toen twintig jaar oude schrijver Ewald Vanvugt , die gisteravond - 41 jaar later - in het VPRO-programma De Avonden vertelde over de achtergronden.

Na het uitmesten van kasten, laden en dozen kwam het uiteindelijk tevoorschijn: een geluidsbandje, met aantekeningen op de doos, waaruit bleek dat een verloren gewaand radio-interview met W. F. Hermans toch is vastgelegd.

Voor VARA's radioprogramma Uitlaat reisden Ewald Vanvugt en ik op 26 maart 1964 naar Groningen, de woonplaats van de door ons bewonderde schrijver.
Ewald Vanvugt, een jonge collega-schrijver (20), had de moeilijk benaderbare W. F. Hermans (toen 43) bereid gevonden een interview te geven voor het jongerenprogramma Uitlaat, dat ik (24) samenstelde.

Al eerder schreef ik op Bieslog over dit bezoek en de kunstwerken die we van Hermans ten afscheid kregen (zie de link onderaan).

De uitzending van Uitlaat met het acht minuten durende interview is niet gearchiveerd.
Het bandje dat nu boven water is gekomen, bevat een tijdens de uitzending bij mij thuis gemaakte opname, waarbij ik een plastic microfoontje tegen de radio hield geklemd, vandaar de slechte kwaliteit.
Zo'n oude tweesporenband is op geen enkel hedendaags apparaat nog af te draaien, maar met behulp van W. N. en M. B. is het interview overgezet op CD.

De aanleiding van ons bezoek aan Hermans was het polemische boek Mandarijnen op Zwavelzuur, dat een maand tevoren in de handel was gebracht.
Wij hoopten dat Hermans gepeperde uitspraken zou doen, speciaal gericht op onze luisteraars ('Uitlaat - een programma voor twintigers').
We werden niet teleurgesteld.
Hermans legt eerst uit wat een mandarijn is en veegt vervolgens de vloer aan met het literatuuronderwijs.

'De jeugd op school zal bijvoorbeeld Ter Braaks De Nieuwe Elite moeten lezen en denken: 'Wat is dit voor kletskoek!''

'Een typiste die het manuscript van Mandarijnen op Zwavelzuur had overgetikt zei: ja, dit is voor het eerst in m'n leven dat ik iets over literatuur heb gelezen wat me interesseert.'

De collage bestaat uit twee op elkaar geplakte tijdschriftfoto's.
De foto van de vrouw is met grote precisie uitgeknipt, langs ongeschonden lijnen, alleen bij de elleboog lijkt het bijna fout te gaan.

De maker is schrijver Willem Frederik Hermans.

Voor het radioprogramma Uitlaat maakten schrijver Ewald Vanvugt en ik een wekelijkse reportage. En Ewald had het voor elkaar gekregen dat W. F. Hermans ons thuis, in het Groningse Haren, zou ontvangen voor een interview. Het was, denk ik, in 1964.

In de trein bedachten we de vragen. Het programma was gericht op jongeren - wat vond Hermans van het literatuuronderwijs op de middelbare scholen?

Ik bewonderde Hermans, had alles van hem gelezen - waarom weet ik me dan zo weinig details van ons bezoek te herinneren? Huis? Kamer? Kleding?
Ik leef al jaren in conflict met mijn geheugenselectiecommissie.

Wel heb ik een algemeen stemmingsbeeld behouden, waarvan ik overtuigd ben dat het klopt: W. F. Hermans bleek een buitengewoon vriendelijke, lachgrage, gastvrije man, die de gepeperde antwoorden gaf die wij - twintigers - graag wilden horen: leraren Nederlands doen er alles aan om de interesse in de Nederlandse literatuur om zeep te helpen. Het literatuuronderwijs is een ramp voor de literatuur.
Het gesprek zit niet in de radioarchieven - ik hoop dat het nog 's boven water komt.

Bij het hartelijke afscheid gaf hij ons beiden een zelfgemaakte fotocollage mee.

In de trein terug verbaasden wij ons over de plakwerken. Dat een keurige man van in de veertig, 'professor' aan de Universiteit van Groningen, dit soort luchthartige werkjes maakte!